Tushuntirish
Hissa marjasi nima?
** Hissa marjasi** - moliyaviy ko’rsatkich bo’lib, sotishdan tushgan tushumning umumiy o’zgaruvchan xarajatlardan oshgan qismini ifodalaydi. U mahsulot yoki xizmatning rentabelligini baholash uchun ishlatiladi. Hissa marjasi ham mutlaq ko’rsatkichlarda (dollar miqdorida) ham, sotishning foizi sifatida ham ifodalanishi mumkin.
Hissa marjasini qanday hisoblash mumkin?
To’lov marjasini quyidagi formulalar yordamida hisoblash mumkin:
- ** Hissa marjasi (CM)**: $$ CM = Sotish narxi - o’zgaruvchan xarajatlar $$ qayerda:
- § CM § — Hissa marjasi
- § Selling Price § — Mahsulot sotiladigan narx
- § Variable Costs § — Ishlab chiqarish hajmiga qarab oʻzgarib turadigan xarajatlar
- ** Hissa marjasi foizi (CMP)**: $$ CMP = \frac{CM}{Sotish narxi} \100 marta $$ qayerda:
- § CMP § — Hissa marjasi foizi
- § CM § — Hissa marjasi
- § Selling Price § — Mahsulot sotiladigan narx
Misol:
Aytaylik, sizda quyidagi tafsilotlarga ega mahsulotingiz bor:
- Sotish narxi: $100
- O’zgaruvchan xarajatlar: $60
1-qadam: Hissa marjasini hisoblang
$$ CM = 100 - 60 = 40 $$
2-qadam: Hissa marjasi foizini hisoblang
$$ CMP = \frac{40}{100} \times 100 = 40% $$
Bu shuni anglatadiki, sotilgan har bir birlik uchun $ 40 doimiy xarajatlarni qoplashga va sotish narxining 40% ni tashkil etadigan foyda olishga hissa qo’shadi.
Hissa marjasi kalkulyatoridan qachon foydalanish kerak?
- Narxlar strategiyasi: Har bir mahsulot doimiy xarajatlar va foydaga qancha hissa qo‘shishini aniqlang, bu sizga raqobatbardosh narxlarni belgilashga yordam beradi.
- Misol: sotish hajmini oshirish uchun narxlarni pasaytirish yoki yo’qligini tahlil qilish.
- ** Zararsizlik tahlili**: Ruxsat etilgan xarajatlarni qoplash uchun qancha birlik sotilishi kerakligini hisoblang.
- Misol: yo’qotishlarni oldini olish uchun zarur bo’lgan savdo hajmini tushunish.
- Mahsulot liniyasi bo’yicha qarorlar: Qaysi mahsulotlar ko’proq foydali va ustuvor bo’lishi kerakligini baholang.
- Misol: uning hissa marjasi asosida mahsulotni to’xtatish to’g’risida qaror qabul qilish.
- Moliyaviy prognozlash: kutilayotgan sotish va xarajatlar asosida kelajakdagi foydani taxmin qilish.
- Misol: joriy savdo tendentsiyalari asosida keyingi chorak uchun foydani prognoz qilish.
- Xarajatlarni nazorat qilish: rentabellikni oshirish uchun o’zgaruvchan xarajatlarni kamaytirish mumkin bo’lgan sohalarni aniqlang.
- Misol: xarajatlarni tejash imkoniyatlarini topish uchun ishlab chiqarish jarayonlarini tahlil qilish.
Amaliy misollar
- Chakana biznes: Chakana sotuvchi ushbu kalkulyatordan turli xil mahsulot turlarining rentabelligini baholash va inventarni boshqarish bo’yicha asosli qarorlar qabul qilish uchun foydalanishi mumkin.
- Ishlab chiqarish: Ishlab chiqaruvchi ishlab chiqarish jadvallarini va resurslarni taqsimlashni optimallashtirish uchun turli mahsulotlarning hissasi miqdorini tahlil qilishi mumkin.
- Xizmat sohasi: Xizmat ko’rsatuvchi provayder qaysi xizmatlarni ilgari surish yoki yaxshilashni aniqlash uchun turli xizmatlarning hissa marjasini baholashi mumkin.
Asosiy atamalarning ta’riflari
- Sotish narxi: mahsulot yoki xizmat uchun mijozlardan undiriladigan summa.
- O’zgaruvchan xarajatlar: ishlab chiqarilgan mahsulot yoki xizmatlar hajmiga to’g’ridan-to’g’ri mutanosib ravishda o’zgarib turadigan xarajatlar.
- Doimiy xarajatlar: ishlab chiqarish yoki sotish darajasiga qarab o’zgarmaydigan xarajatlar, masalan, ijara va ish haqi.
Turli qiymatlarni kiritish va hissa marjasi va hissa marjasi foizi dinamik ravishda o’zgarishini ko’rish uchun yuqoridagi kalkulyatordan foydalaning. Natijalar sizda mavjud bo’lgan ma’lumotlarga asoslanib qaror qabul qilishga yordam beradi.